Nederland is een fietsland. Brancheverenigingen BOVAG en RAI schatten dat er zo’n 23,4 miljoen fietsen zijn – op een bevolking van 17,5 miljoen[1]. Toch gebruiken mensen ook vaak de auto voor korte ritten en heeft niet iedereen een fiets. Terwijl fietsen veel maatschappelijke waarde kan opleveren. Staatssecretaris Vivianne Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) wil inzetten op fietsen om het maatschappelijke voordeel ervan meer te benutten[2]. In dit artikel laten we zien hoe Nederlanders fietsen en wat de maatschappelijke voordelen van fietsen zijn.

Over fietsgebruik in Nederland zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd. Hierbij is gekeken naar fietsgedrag in het algemeen, actieve mobiliteit (fietsen van/naar een bestemming) of fietsen voor recreatieve doeleinden. Sinds 2000 is het aantal afgelegde fietskilometers toegenomen met 18% (in 2017)[3]. Ook het gebruik van de elektrische fiets is sterk gestegen: ruim een kwart van de afgelegde fietsafstand in 2019 is per e-bike (12% in 2013)[4]. Enkele cijfers op een rij:

Het CBS heeft een uitsplitsing gemaakt van reismotief naar afgelegde afstand, het aantal verplaatsingen en de reisduur (weergegeven in onderstaande figuur). De meeste verplaatsingen per fiets vonden plaats om boodschappen te doen of te winkelen, en voor uitgaan, sport en hobby. De meeste tijd op de fiets was voor recreatieve doeleinden. Tegelijk was het grootste deel van de kilometers dat werd afgelegd om van en naar het werk te gaan[5,7].

De belangrijkste redenen om te fietsen zijn omdat het goed is voor de gezondheid, goed is voor het milieu en gemakkelijk is[7]. Fietsforenzen gebruiken de fiets om naar het werk te gaan vooral omdat ze het prettig vinden om buiten te zijn, het goed is voor hun gezondheid, en het goed is voor het milieu[8].

Ondanks de vele fietsers in Nederland bestaan er verschillende factoren die (meer/vaker) fietsen belemmeren. Het wegnemen van deze belemmeringen kan mensen stimuleren om eerder de fiets te pakken. Durven fietsen is een basisvoorwaarde om te beginnen met fietsen[7]. 10% van de 55-plussers fietst niet omdat ze dat niet durven[9]. Dit zijn andere belemmeringen:

Fietsen stimuleren kan via het verbeteren van de fietsinfrastructuur of via fietsstimuleringsprojecten voor bepaalde doelgroepen. Een combinatie van een betere infrastructuur en een stimuleringsproject is ook mogelijk en gewenst.

Snelfietsroutes of fietsbruggen zijn infrastructuurprojecten om de reistijd van fietsers te verkorten en fietsen comfortabeler te maken. BIj een snelfietsroute in Twente blijkt dat het aantrekkelijk maken voor fietsers ervoor zorgt dat 7% van de gebruikers minder met de auto is gaan rijden[15].

Het project Meer kinderen op de fiets in Noord-Brabant is opgezet naar aanleiding van de start van de Vuelta in Nederland in 2022. Leerlingen die nog geen fiets hebben krijgen in samenwerking met de Stichting Leergeld een fiets gesponsord. Daarnaast krijgen 1000 kinderen lessen en clinics over fietsen om hun fietsvaardigheden en kennis te verbeteren. Het blijkt dat de fietskennis daadwerkelijk verhoogd wordt (van gemiddeld 5,5 naar 8,5), dat de vaardigheden toenemen en vooral het aantal beweegminuten op de fiets in de periode na de clinics significant toenemen.

Lees dit e-book voor meer inzichten uit fietsstimuleringprojecten.

Het RijnWaalpad tussen Nijmegen en Arnhem is een lange snelfietsroute die het aantrekkelijk maakt om de fiets te pakken tussen deze steden. Naast de aanleg van het fietspad is ook ingezet op stimuleren van fietsen via marketing en een app. Met de app kunnen fietsers onderweg trofeeën sparen. Het traject is gemonitord en het blijkt dat het aantal fietsers doordeweeks tussen 5% en 35% is toegenomen, ten opzichte van de oorspronkelijke fietsroute[16].

Bekijk in dit Voorbeeldenboek Fiets meer voorbeelden om de fiets mee te nemen in Rijksprojecten.

Wat levert het fietsen in Nederland nu op voor een persoon of de maatschappij? Decisio heeft een handleiding gemaakt voor een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) voor het aanleggen van fietsinfrastructuur of andere fietsgerelateerde maatregelen[17]. Hieronder volgt een korte opsomming van de effecten van fietsen die uit deze handleiding en andere bronnen naar voren komen. In dit kennisdocument vind je een uitgebreide beschrijving van de effecten en in dit artikel staan meer voorbeelden van kosten- en batenanalyses van fietsen. 

Lees meer over de verschillende effecten in dit kennisdocument. 

Nederland heeft al veel fietsers, maar bij korte afstanden kan nog vaker de auto worden vervangen door de fiets. Dat levert positieve effecten op voor het milieu, gezondheid, mentale welzijn, reiskosten en reistijd. Wel stijgt het aantal fietsgewonden nog steeds – vooral bij mensen op de e-bike. Met het creëren van aantrekkelijke en veilige fietswegen, zonder te veel obstakels en die niet met andere gebruikers botsen, neem je meer belemmeringen weg en stimuleer je om over te stappen op de fiets. Ook is een goede fietsinfrastructuur noodzakelijk om ongevallen te voorkomen en het aantal verkeersdoden te beperken.

Meld je aan voor de maandelijkse kennis-update van Allesoversport.nl en mis nooit meer iets over sport en bewegen.

Alle kennis over sport en bewegen op één plek! Hier vind je kennis voor onderzoek, beleid en praktijk. Voor jou gedeeld en geduid door experts en ervaringsdeskundigen.

Allesoversport.nl is een initiatief van het ministerie van VWS. Kenniscentrum Sport & Bewegen is verantwoordelijk voor redactie, organisatie en onderhoud.